Όταν αναφερόμαστε στη βιομηχανία της ομορφιάς και της μόδας, την έχουμε στο μυαλό μας ταυτισμένη με έναν συγκεκριμένο σωματότυπο. Επίπεδη κοιλιά με γυμνασμένους μυς, μακριά αδύνατα πόδια, μπούστο ούτε πολύ μεγάλο ούτε πολύ μικρό. Για μια σύντομη στιγμή όμως το 2010, στην πρώτη γραμμή βρισκόταν ένα κίνημα με τίτλο Body Positivity. Υποσχέθηκε μια επανάσταση στα καθιερωμένα και καταπιεστικά πρότυπα ομορφιάς και στόχευε στην αποδοχή όλων των σωμάτων. Σχεδόν 10 χρόνια μετά όμως, οι γνώστες του κλάδου μας λένε ότι τα πράγματα στην μόδα δεν έχουν αλλάξει. Ήταν το body positivity ένα πυροτέχνημα ; Και με βοήθεια φαρμάκων για απώλεια βάρους όπως το Ozempic, μήπως η τάση του να είσαι skinny είναι στο επίκεντρο για τα καλά ;
Το κίνημα Body Positivity: Από τη Marilyn στο Instagram
Το Body Positivity ξεκίνησε το 1960 υποβοηθούμενο από πρόσωπα όπως η Marilyn Monroe που επαναπροσδιόρισε τα πρότυπα ομορφιάς του Hollywood. Βρέθηκε ξανά στο επίκεντρο το 2010 μέσω του Instagram, όταν οι influencers άρχισαν να προωθούν τη μόδα εκτός των περιοδικών και της πασαρέλας. Σε αυτό συνέβαλλε και η οικογένεια Kardashian, η οποία με την επιρροή της αύξησε τις χειρουργικές επεμβάσεις ανύψωσης γλουτών σε όλο τον κόσμο.
Η Enrika, plus-size model 28 χρονών, είπε στο BBC: «Το body positivity ήταν σαν μα επανάσταση. Αυτό που πάντοτε γινόταν αντικείμενο κριτικής ήταν τώρα αποδεκτό».
Στο σήμερα.
Και ερχόμαστε στα δεδομένα του σήμερα. Τον χειμώνα και το φθινόπωρο του 2024, από τα 8.800 looks σε 230 πασαρέλες, μόνο το 0.8% ήταν μοντέλα plus-size (σύμφωνα με τη Vogue). Ταυτόχρονα, το Ozempic (σεμαγλουτίδη) , ένα φάρμακο που χρησιμοποιείται για την αντιμετώπιση του διαβήτη, έχει εκτοξευτεί στην αγορά. Περιορίζει την όρεξη των χρηστών και εγκρίθηκε από το NHS το 2023 για τα αποτελέσματα του στην απώλεια βάρους. Διάσημοι όπως ο Έλον Μασκ, άρχισαν να αποδίδουν τη νέα, πιο αδύνατη σιλουέτα τους στο φάρμακο και ήταν θέμα χρόνου να περάσει αυτή η τάση στους καταναλωτές.
Τον Ιανουάριο στο Παρίσι, η ανδρική εβδομάδα μόδας έδωσε μια πραγματική εικόνα για τη θέση των εταιρειών απέναντι στο body positivity. Εκτός από μερικούς σχεδιαστές, όπως ο Rick Owens, η LGN
και ο Charles Jeffrey LOVERBOY, τα plus size μοντέλα μετριούνταν στα δάχτυλα του ενός χεριού. Ο Nan Li είπε: «Το Παρίσι γιορτάζει την ελιτίστικη κουλτούρα, και ελιτισμός σημαίνει να είσαι αδύνατος και λευκός. Υπάρχουν μερικά plus-size μοντέλα στις επιδείξεις, αλλά δεν είναι πραγματικά plus-size – είναι κανονικού μεγέθους. Επιλέγονται απλώς για να δείξουν οι μάρκες ότι στηρίζουν τη διαφορετικότητα στα σώματα».
O Shaun Beyen, casting director του εμβληματικού γαλλικού brand Fursac, δήλωσε στο BBC: «Ο μόνος λόγος ύπαρξης μιας μάρκας είναι να πουλάει ρούχα – αυτό είναι όλο. Δεν νομίζω ότι χρειάζεται να πούμε ψέματα για αυτό. Οι μάρκες υιοθέτησαν το body positivity τη δεκαετία του 2010 επειδή το είδαν ως εμπορική ευκαιρία. Όταν όμως κατάλαβαν ότι δεν τους έφερνε πλέον τα αποτελέσματα που ήθελαν το 2020, απλώς το εγκατέλειψαν.”
Ο Beyen πρόσθεσε: «Για να είμαι απόλυτα ειλικρινής δεν θέλω να βλέπω ρούχα σε κάποιον σαν εμένα. Θέλω να τα βλέπω σε κάποιον που θα ήθελα να μοιάζω».
Ο Gauthier Borsarello, καλλιτεχνικός διευθυντής της Fursac, γέλασε συμφωνώντας και είπε: «Μισώ το σώμα μου. Δεν θέλω να βλέπω ρούχα σε ανθρώπους σαν εμένα.»
Η Enrika που αναφέρθηκε και παραπάνω, είχε δηλώσει,στο BBC ότι όχι μόνο τα plus-size μοντέλα κλείνουν λιγότερες δουλειές, αλλά και οι μάνατζερ τους δυσκολεύονται να τους εξασφαλίσουν εργασία.
«Δεν είναι ασυνήθιστο να βλέπουμε διαφημιστικές καμπάνιες με τέσσερα μοντέλα «ιδανικών αναλογιών» και μόνο ένα plus-size μοντέλο. Αυτό σε κάνει να νιώθεις σαν να είσαι απλώς το «διακοσμητικό στοιχείο».
Επιπλέον, πολλές εταιρείες χρησιμοποιούν plus-size μοντέλα μόνο για να δείξουν ότι είναι “inclusive”, τονίζοντας τα σημάδια και τις ραγάδες τους.
«Αυτό στέλνει το μήνυμα ότι «Δεν πιστεύουμε πραγματικά ότι δείχνετε τόσο όμορφες όσο τα αδύνατα μοντέλα μας, αλλά σας δεχόμαστε γιατί είμαστε τόσο καλοί άνθρωποι».Είναι υποκριτικό και δεν το στηρίζω.
Τα πρότυπα ομορφιάς και η αλλαγή των τάσεων.
Η βιομηχανία της μόδας έχει την εξουσία να καθορίζει τι σημαίνει «ιδανικό σώμα». Το 2000 όλες ήθελαν να είναι Victoria’s Secret Angels. Σήμερα, το εξωπραγματικό hourglass σώμα των Kardashians κυριαρχεί. Αύριο; Κανείς δεν ξέρει.
Το πρόβλημα δεν είναι ότι τα πρότυπα αλλάζουν. Το πρόβλημα είναι ότι οι γυναίκες πιέζονται να προσαρμόζονται σε αυτά με κάθε κόστος.
Σε πολλές περιπτώσεις, προκειμένου να ταιριάξουν με τα καθιερωμένα πρότυπα, οι γυναίκες ταλαιπωρούν το σώμα τους με επεμβάσεις, διατροφικές διαταραχές και μια συνεχή αμφισβήτηση της εμφάνισης τους. Σχόλια όπως αυτό της Kate Moss : «Τίποτα δεν είναι τόσο νόστιμο όσο το να είσαι αδύνατη», ενισχύουν κατά πολύ τις ανασφάλειες των κοριτσιών.
Η κοινωνία και τα πρότυπα της προσπαθεί να κατατάξει τις γυναίκες σε κουτάκια, χρησιμοποιώντας σχήματα για να περιγράψει τα σώματα τους. Οι γυναίκες πρέπει να ακολουθούμε σαφείς οδηγίες στο τι να προτιμήσουμε και στο τι να αποφύγουμε για να μην παρεκκλίνουμε ούτε στιγμή από την τέλεια εικόνα που άθελα έχουμε εγκλωβιστεί . Και στο βωμό αυτής της εικόνας είμαστε ικανές να θυσιάσουμε μέχρι και την υγεία μας. Δεν θα ξεχάσω ποτέ την εντύπωση που μου είχε κάνει η ατάκα της Emily Blunt στην Anne Hathaway στην ταινία “Devil wears Prada” : «Είμαι μια γαστρεντερίτιδα μακριά από το ιδανικό σώμα». Μου ήταν αδύνατο να καταλάβω πως μπορεί κάποιος να εύχεται να αρρωστήσει για να είναι αρεστός.
Τα πρότυπα ομορφιάς είναι ακόμη ένας μύθος. Και πρέπει να σταματήσουμε να πιστεύουμε σε μύθους.
Όταν έχει τύχει να ερωτηθώ πως ορίζω εγώ την ομορφιά ως μια κοπέλα 20 χρονών σε μια κοινωνία οχυρωμένη από στερεότυπα, από τα πρώτα πράγματα που μου έρχονται στο μυαλό (και ας ακουστεί παράξενο), είναι ο πίνακας του Σάντρο Μποτιτσέλι «Η γέννηση της Αφροδίτης». Για όσους ξέρουν τον πίνακα, πάει τελείως κόντρα σε οποιοδήποτε γνωστό μας πρότυπο. Η Αφροδίτη με τα σημερινά δεδομένα θα είχε παραπάνω κιλά απ’ όσο «πρέπει» και θα ήταν χλωμή. Ποιος όμως μπορεί να αμφισβητήσει την ασύλληπτη ομορφιά της ;
Ίσως αναρωτιέστε τι σχέση μπορεί να έχει η Αφροδίτη, μια μυθολογική φιγούρα, με ό,τι συμβαίνει στη σύγχρονη εποχή. Στο κάτω κάτω, είναι ένας μύθος, σωστά;
Αλλά ποιος μπορεί να πει με βεβαιότητα ότι και τα πρότυπα ομορφιάς δεν είναι απλά άλλος ένας μύθος;
Η ιδέα των προτύπων ομορφιάς, με πολλούς τρόπους, θυμίζει την Αφροδίτη. Όπως η Αφροδίτη απέκτησε δύναμη και σημασία μέσα από την πίστη και τη λατρεία των ανθρώπων, έτσι και τα σύγχρονα πρότυπα ομορφιάς αποκτούν εξουσία μέσα από την πίστη και την αφοσίωση όσων τα ακολουθούν.
Ακριβώς όπως οι μύθοι της Αφροδίτης διατηρήθηκαν ζωντανοί μέσα από έργα τέχνης, ποιήματα και τελετουργίες, τα πρότυπα ομορφιάς επιβιώνουν μέσω των εικόνων, των ιστοριών και των πρακτικών που τα περιβάλλουν. Αν δεν υπήρχαν πίνακες ζωγραφικής, γλυπτά, διαφημίσεις και πολιτιστικά αφηγήματα που τα προωθούν, δεν θα είχαν την ίδια δύναμη και επιρροή στην κοινωνία μας.
Και πως πέφτουμε στην παγίδα που στήνουν τα beauty standards;
Δεν σκεφτόμαστε ότι κάτι δεν πάει καλά με το βάρος μας, μέχρι που μας βομβαρδίζουν με διαφημίσεις απώλειας βάρους, υποδεικνύοντας ότι το να είσαι λεπτός σε κάνει πιο ελκυστικό.
Δεν νιώθουμε ότι υπάρχει κάτι λάθος στην εμφάνισή μας, μέχρι που βλέπουμε διαφημίσεις πλαστικής χειρουργικής που μας λένε ότι η αλλαγή των χαρακτηριστικών μας είναι ο δρόμος προς την ομορφιά.
Δεν θεωρούμε ότι υπάρχει κάτι λάθος με το δέρμα μας, μέχρι που βλέπουμε διαφημίσεις καλλυντικών προϊόντων που υποδηλώνουν ότι ένα αψεγάδιαστο, φίνο δέρμα είναι ο απόλυτος στόχος.
Έτσι ανεπαίσθητα, βρισκόμαστε έρμαια της απολυταρχίας που χαρακτηρίζει τη βιομηχανία της ομορφιάς.
Και πως αλλάζει αυτό ;
Δεν θέλουμε άλλα τσιτάτα love yourself και “μαμακίες” που δεν πιστεύει κανείς (αν δεν είναι αυτονόητη η αγάπη προς τον εαυτό μας, είναι απαραίτητη και αδιαμφισβήτητη). Θέλουμε να σταματήσουμε να μπαίνουν νόμοι και όρια στα σώματα μας και στο πως πρέπει να είναι η εμφάνιση μας. Θέλουμε να μην σχολιάζουν μονοκύτταροι οργανισμοί χαρακτηρισμούς του τύπου «είσαι φάλαινα» κάτω από φωτογραφίες κοριτσιών με περισσότερα κιλά. Θέλουμε να σταματήσει η υπερπροβολή ανθυγιεινών και μη ρεαλιστικών προτύπων. Ο χώρος της ομορφιάς πρέπει να είναι χώρος για όλες και όλους. Σε καμία κοπέλα δεν αξίζει να κλαίει πάνω από τις φωτογραφίες γυναικών κατηγορώντας τον εαυτό της που δεν είναι έτσι. Θέλουμε και έχουμε ανάγκη το inclusivity του body positivity.
Και για να προλάβω τους φωστήρες που θα βιαστούν να πουν ότι πάμε να κανονικοποιήσουμε τα πάντα, ας κάνουμε ένα disclaimer ότι όσο ανθυγιεινό είναι ένα πολύ αδύνατο σώμα, άλλο τόσο ανθυγιεινό είναι και ένα σώμα με πολλά κιλά που το επιβαρύνουν. Όταν λέμε για body positivity και αποδοχή όλων των σωμάτων, δεν εννοούμε αυτά που θέτουν σε κίνδυνο την υγεία μας. Εννοούμε να μην περιορίζουμε, καταπιέζουμε και βάζουμε σε κουτάκια πως πρέπει να δείχνει μια γυναίκα για να εξυπηρετεί τα αφηγήματα της κοινωνίας και των ανδρικών φαντασιώσεων. Έχεις δικαίωμα να μην σου αρέσει ή να σαρέσει περισσότερο μια εξωτερική εμφάνιση. Αυτό που δεν έχεις δικαίωμα είναι να κατακρίνεις και να χλευάζεις ό,τι δεν υποστηρίζει τα στερεότυπα που εσύ θεωρείς κανονικότητα ενώ στην πραγματικότητα είναι ένα καθεστώς πίεσης προς το γυναικείο φύλο.
